Het narrenschip
Objecten van vervoer(ing)
Design Museum Gent is dicht. Het museum krijgt een nieuwe vleugel en een volledige renovatie. Gelukkig zal een deel van de collectie te zien blijven op andere plekken in binnen- en buitenland. Frac Grand Large is de eerste stop. Als bij een wonderbaarlijke visvangst brengt de tentoonstelling Het narrenschip er curieuze objecten uit de collectie van het museum samen met een selectie films en werken van diverse kunstenaars. De tentoonstelling richt zich op de waanzin van transport, hoe objecten, materialen en individuen van de jaren vijftig tot heden steeds vaker en sneller worden vervoerd. Het narrenschip is een hedendaagse knipoog naar een schilderij van Jeroen Bosch gemaakt aan het einde van de middeleeuwen bekend onder dezelfde titel. De expo is misschien wel het afscheid van een samenleving van materiële weelde. Is dit ons offer of is dit onze redding?
Vervoer: zijn we de weg kwijt of kunnen we niet zonder?
Deze tentoonstelling gooit ons een hypothese voor de voeten over onze naoorlogse maatschappij. Onze mensen en hun objecten leiden aan een vorm van waanzin: het verlangen om alles constant te vervoeren. We merken dat aan de manier waarop we exotische fantasietjes en weekendjes, reisjes consumeren, hoe tuk we zijn op exportartikelen, hoe hard we kicken op onze favoriete fetisj: auto’s, vliegtuigen, raketten, …
Vervoer bracht ons ooit in vervoering. De Middeleeuwse literatuur staat vol van liefdestochten op gang gebracht door de verlangens van de hoofse liefde, de aantrekkingskracht van de muze en de troubadours. Passionele gevoelens waren de aanzet voor jarenlange roadtrips. Later, rond 1650, worden hersenspinsels bij zieken beschreven die worden veroorzaakt door koorts en die leiden tot een delirium. Ze rukken mensen weg uit hun ziekbed en sleuren ze mee naar ongekende oorden. Transport is dus veel ruimer en veel opwindender dan ons dagelijkse heen en weer rijden. Maar ook op dat vlak is de jongste tijd een hele crisis ontstaan: brandstoftekorten, clandestiene migratie, epidemieën, het sluiten van grenzen. Is het niet hoogtijd om onze transportbehoeftes in vraag te stellen? Het verhaal van Het narrenschip kan ons helpen bij het beantwoorden van de vragen. Na eeuwen transport rest ons niet veel meer dan een verloren richting en een zoektocht naar vitale energie.
Het einde van de middeleeuwen volgens Bosch en Brandt
Het schilderij van de Nederlandse schilder Hiëronymus Bosch en de tekst van de Duitse humanist en dichter Sebastian Brandt waarnaar de titel van deze tentoonstelling verwijst, dragen beide de naam Het Narrenschip. Ze werden rond 1500 gemaakt en roepen een overgangsperiode op naar een nieuwe samenleving: de overgang van de Middeleeuwen naar de Renaissance, een periode van crisis, een tijd van verlies van moreel, sociaal en esthetisch houvast. Het schip staat bij Bosch voor de ontsnapping en sluit aan bij verhalen zoals die van de zondvloed en de ark van Noah. In een geïmproviseerde boot zet een handvol vervreemde mannen en vrouwen koers in de hoop ergens onderweg een wonder of een andere realiteit te ontdekken. Het verhaal van Het narrenschip verwijst evenveel naar een ontsnappingsroute, als naar een opsluiting.
Waanzin was in de middeleeuwen wel meer een motief voor de schilderkunst. Hieronymus Bosch schilderde veel schilderijen over de menselijke redeloosheid. In een tijd waarin religie haar hegemonie verliest - onder meer door de vooruitgang van de wetenschap - vermenigvuldigen heidense religies en bijgeloof zich en geven aanleiding tot fantastische verbeeldingen zoals bij de angst voor de onderwereld. In Bosch' landschappen staan engelen naast hersenschimmen, zeemonsters en spoken; in deze chaos moeten mensen op zoek naar de zin van hun passage op aarde. Voor Het narrenschip van Bosch moet je vandaag richting het Louvre, het schilderij zal dus niet te zien zijn in het Frac Grand Large, maar de geest van dit vaartuig zal overal in de tentoonstelling komen spoken.
De collectie van Design Museum Gent
De objecten uit de collectie van Design Museum Gent belichamen zowel concreet transport, beweging van het ene punt naar het andere, als perspectieven van transformatie en overgang, passages van de ene toestand naar de andere.
Een Mickey-trechter, een spiegelscherm, een gechromeerde broodrooster, klokken en een reiswekker, tafelversiering uit de traditie van ‘le navire d’argent’, een verzameling opbergdozen, lepels, pollepels en messen, een badkuip, een radio, een tv-set, twee bedlampjes ingekapseld in vogelvleugels, een zilveren condoomhouder, dassen met motieven van virussen en explosies, een orthopedische prothese, een plastic bekertje voor de baby, een isoleerfles bedekt met synthetisch bont...
De objecten in de collectie zijn geselecteerd op hun verhalende en semiotische functies – objecten als tekens – en niet op hun stijl. Ze presenteren gebruik en onthullen de veroudering, absurditeit, humor, kitsch en verbeelding eigen aan de tweede helft van de twintigste eeuw. Als ze hier samenkomen, weerspiegelt hun eclectische esthetiek de complexiteit van onze relatie tot materialiteit en de eventuele gevolgen ervan voor menselijke samenlevingen. Dit zijn zeldzame en kostbare stukken uit de collectie, zonder enige speculatieve waarde en worden zelden getoond in musea. Toch hebben deze objecten elk hun reden om te zijn wat en hoe ze zijn. Hun schoonheid ligt in wat hun makers op een bepaald moment als noodzaak voor hun gebruikers hebben aangevoeld.
Alessandro Mendini, Philips, Alessi, HD 2004/A, 1994. Foto: Design Museum Gent.
Een selectie van film en beelden van artiesten
Een selectie van artistieke werken gaat hand in hand of veroorzaakt een spanningsveld met de designcollectie.
It did not happened with us, yet. Safe Haven is een film van het collectief van Russische kunstenaars en activisten Chto Delat. De actie vindt plaats op een eiland in Noorwegen dat in politiek netwerken bekend is als een ‘haven van vrede’ voor kunstenaars wiens leven en vrijheid van meningsuiting in gevaar is. In deze door de werkelijkheid geïnspireerde fictie belanden een dichter, een kunstenaar, een curator, een filosoof en activist op het kleine eiland Sula voor een creatieve residentie. De bewoners ondersteunen de komst van deze artiesten op hun eiland, terwijl ze zich terdege bewust zijn van de moeilijkheid om te creëren wanneer een verblijf naar ballingschap smaakt. Voor de camera leggen ze de redenen uit. De protagonisten beschrijven hun politieke situatie, vertrouwen ons hun gedachten toe en verliezen zich in abstracte gebaren tegen de achtergrond van de horizon. Aan de voet van een vuurtoren, op een mistige dag, is het tijd om terug te keren; de een na de ander zeggen ze: “blijf weg”, “blijf daar”.
Deze video vindt zijn echo in drie andere films en een hoorspel die elk door esthetische eigenheid inspelen op de verbeelding en speculaties die ontstaan door het transport van mensen en objecten over de hele wereld. De installatie van de Amerikaanse regisseur Amie Siegel bestaat uit drie elementen, waaronder een film getiteld Provenance die ons meeneemt op een reis van India naar Europa: het gaat over de aankoop, export, renovatie en verkoop van een fauteuil ontworpen door Le Corbusier en later door diezelfde Le Corbusier aangekocht in de kantoren van de Universiteit van Chandigarh en uiteindelijk verkocht als collectors item op een gerenommeerde veiling in Londen. De langzame reis om de wereld van dit fauteuil was trouwens omgekeerd evenredig met de waardestijging.
Op een heel andere manier toont de film Sea Chair van Studio Swine de vormgeving en verbetering van materiële elementen; het gaat om op zee gevonden zwerfafval omgevormd tot museumobjecten. Deze film, een benadering van design die meer verhalend dan formalistisch is, beschrijft het proces van handmatige productie van krukjes in gesmolten plastic, unieke stukken gemaakt door te vissen en afval te verzamelen in zee of op het strand.
Salt in the veins van de Italiaanse regisseur Vittoria Soddu documenteert de creatieve activiteiten van leden van een Engels koor: de interpretatie van traditionele zeemansliederen uit verschillende tijdperken. Zelfs als het lied uit zijn echte context van bootdekken en havens is gehaald, behoudt dit culturele erfgoed zijn grote suggestieve kracht voor en door diegenen die het weer tot leven brengen. De film ontvouwt zich over de nummers en hun enscenering; van harmonie tot collectieve trance, de kunstenaar herstelt de voorouderlijke behoefte om samen te zingen tegen de wind en de getijden in.
Blanche Endive is geschreven door componist en dirigent Gabriel Mattei op een libretto van kunstenaar Grégoire Motte. Via de thema's die centraal staan in Motte’s verbeelding vertelt de compositie vier met elkaar verweven verhalen: de uitvinding van chicorei-kousen (1942); het verhaal van de troubadour Jaufré Rudel en de prinses die van ver kwam; de transformatie van nylonkousen in parachutes en de mislukte moule van het been van Miss Valenciennes. Dit lyrische drama in vier bedrijven, gespeeld door kinderen van de muziekschool van Lille Centre, neemt ons mee op een reis naar Antiochië en brengt ons uiteindelijk terug naar een strand in Calais.
De fotografische werken van Alan Sekula The Ships of fools, uit de Frac Grand Large-collectie, evenals Quand Jim monte à Paris van Matali Crasset en de Spar-tas van Panamerenko maken ook deel uit van deze set.
Export, ballingschap, echte of gefantaseerde verkenning, deze werken vereenzelvigen zich met de objecten uit de collectie van Design Museum Gent, zowel als vreemden en als vrienden.
Mise en scene & scenografie
De tentoonstelling zal voornamelijk plaatsvinden op de 3e verdieping van de Frac Grand Large. Een van de films uit de tentoonstelling zal ook te zien zijn in de projectieruimte op de 5e verdieping.
De enscenering van de objecten en de samenstelling van de tentoonstellingsruimte wordt vormgegeven in een parcours langs drie thema's:
- Vanity cases verzamelt objecten die zijn ontworpen voor materiële reizen,
- Kitchen tour gaat in op de transformaties van materialen en gebruik in huishoudelijke ruimtes, in het bijzonder de keuken, evenals de exotische fantasieën die ermee verbonden zijn.
- Self transports, het laatste en meest substantiële deel, zal de reflectie over transport openen langs verschillende manieren om te vluchten of de confrontatie aan te gaan, om aan boord te gaan of net weerstand te bieden tegen de waanzin van die verlangens die ons naar ergens anders lokken: de objecten zijn te zien als esthetische en metafysische omzwervingen rond onze menselijke toestand hier en nu.
De scenografie is het werk van ontwerper Julien Carretero.
Praktische info
Het narrenschip. Objecten van vervoer(ing)
02.04.2022 — 31.12.2022
Te zien in Frac Grand Large (503 av. des Bancs de Flandres, Duinkerke, Frankrijk)
Toegangsprijs: € 4 | € 2 | € 0
Woensdag t/m vrijdag: 14.00 - 18.00
Zaterdag & zondag (april - september): 11:00 - 19:00
Zaterdag & zondag (oktober - maart): 10:00 - 18:00
Gesloten op 25 december
Sandra Plasschaert
Cats Communication
Press & PR
+32 479 35 10 39
sandra@catscommunication.be
Simon Adriaensen
Design Museum Gent
Communicatie
+32 9 323 64 88
simon.adriaensen@stad.gent